Metody i terapie stosowane w ośrodku.
Komunikacja alternatywna – osoba porozumiewa się inaczej niż za pomocą mowy (np. w oparciu o gesty, znaki graficzne, pismo itd.)
Komunikacja wspomagająca – osoba porozumiewa się za pomocą mowy, ale jest ona niewystarczająca do komunikacji.
Wzmacniamy/uzupełniamy mowę, wspomagamy rozwój mowy i języka, gwarantujemy zastępczy sposób porozumiewania się na wypadek, gdyby osoba nie rozwinęła mowy.
Komunikacja alternatywna czyli:
sygnały płynące z ciała, mimika;
ruch;
gesty naturalne;
przedmioty;
znaki przestrzenno – dotykowe;
sygnały uprzedzające wykonywane na ciele;
zdjęcia , symbole;
znaki manualne: MAKATON;
pismo;
urządzenia niskiej i wysokiej technologii- komunikator TIM;
Nasze życie przepełnione jest emocjami, a tym co pozwala uporządkować emocje i zrelacjonować przeżycia jest sztuka. Swobodna i nieskrępowana ekspresja to wrodzona potrzeba wyrażania siebie i swych przeżyć. Ekspresja twórcza pozwala nie tylko na ujawnienie i uzewnętrznienie prawdziwych emocji i uczuć. Wychowanie przez sztukę to proces kształtowania całej i niepodzielnej osobowości człowieka.
Pojęcie arteterapia oznacza terapię poprzez sztukę.
Arteterapia spełnia ogromną rolę kompensacyjną, wyzwalając aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne. Pozwala zaakceptować siebie i innych. Przede wszystkim wzbogaca życie dziecka niepełnosprawnego, nadaje mu sens. Twórczy kontakt ze sztuką jest bardzo ważnym ogniwem w procesie rehabilitacji. Niesie ze sobą radość tworzenia. Wyzwala ze smutnego świata izolacji. Arteterapia obejmuje terapię z użyciem sztuk plastycznych i nosi nazwę plastykoterapii lub terapii malarskiej. W tym aspekcie arteterapia to spontaniczna twórczość chorych w zakresie plastyki, muzyki. Sztuka pomaga kształtować osobowość dziecka – z jednej strony stwarza możliwość ujawnienia stłumionych uczuć, zaś z drugiej strony przejmuje nad nimi kontrolę i uwalnia od napięć. Wpływa również na samoocenę i poczucie własnej wartości. Jest sposobem porozumienia ze sobą i innymi.
Arteterapia może być realizowana poprzez:
• muzykoterapię,
• choreoterapię,
• teatroterapię,
• biblioterapię,
• sztuki plastyczne.
Program edukacji matematycznej ujmuje kręgi tematyczne, które uwzględniają stopniowanie trudności i prawidłowości rozwoju dziecka. Praktyczne ćwiczenia pomagają kształtować m.in.:
• orientację przestrzenną,
• umiejętność skupiania uwagi na prawidłowościach i korzystania z nich w różnych sytuacjach,
• umiejętności liczenia oraz dodawania i odejmowania (liczenia konkretnych przedmiotów, liczenie na palcach, liczenie w pamięci),
• umiejętność klasyfikowania i tworzenia pojęć,
• pojęcia geometryczne,
• odporność emocjonalną,
• zdolności do wysiłku umysłowego.
• percepcji wzrokowej (spostrzeganie, pamięć, koordynacja wielozmysłowa),
• percepcji słuchowej (słuch fonematyczny, analiza i synteza słuchowa, pamięć słuchowa i słowna),
• mowy i myślenia,
• sprawności ruchowej i grafomotorycznej,
• orientacji przestrzennej i kierunkowej.
Zajęcia ogólnorozwojowe mają więc na celu wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka poprzez usprawnianie i korygowanie zaburzonych funkcji, utrwalanie nabytych umiejętności i nawyków, tak aby osiągnęło, zgodnie ze swoimi psychofizycznymi możliwościami, rozwój społeczny i intelektualny umożliwiający mu w przyszłości samodzielnie lub prawie samodzielne funkcjonowanie działanie i rozwiązywanie problemów.
Jest to metoda słuchowo- wzrokowo- ruchowa, w której istotną role odgrywają trzy elementy: element słuchowy- piosenka, element wzrokowy- wzory graficzne, element ruchowy- wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki.
Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno- ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie i przestrzeni. Założeniem metody jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych (czucie ruchu) i motorycznych oraz współdziałanie miedzy tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno- motorycznej. Ćwiczenia prowadzą do większej harmonii rozwoju psychoruchowego: wyższego poziomu rozwoju i współdziałania funkcji intelektualnych (mowy, myślenia) i instrumentalnych (spostrzeżeniowo- ruchowych). Sprzyjają również prawidłowemu wykonywania czynności ruchowych we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi.
F. Affolter mówi o prowadzeniu ciała dziecka podczas czynności z zakresu dużej motoryki tzn. chodzenia, schylania się, kucania, ale przede wszystkim skupia się ona na przekazywaniu informacji czuciowych przez ręce. Zadaniem terapeuty jest w takiej sytuacji nałożenie swoich rąk na ręce dziecka, w taki sposób, aby kciuk terapeuty pokrywał się z kciukiem dziecka, palec wskazujący z palcem wskazującym itd. Terapeuta staje za dzieckiem i inicjuje kolejne czynności. Dzięki działaniom terapeuty, dziecko może poczuć właściwości przedmiotu, jego opór, zmiany położenia ręki w stosunku do podłoża, różnice w działaniu jednej i drugiej ręki. Zarówno ręce jak i mózg dziecka odbierają bodźce, których bez pomocy terapeuty nie byłyby w stanie doświadczyć. Nie należy mówić do dziecka podczas prowadzenia jego rąk, ponieważ wykonywane czynności wymagają od dziecka dużego skupienia, które mowa terapeuty może zakłócać. Czas odpowiedni na rozmowę z dzieckiem o wykonywanych czynnościach jest przed ich rozpoczęciem i po ich zakończeniu.
• Etapy uczenia się przez czucie według F. Affolter
• Przekazanie dziecku informacji czuciowej
• Połączenie doznań wzrokowych i dotykowych
• Poddanie doznań wzrokowych i dotykowych organizacji czasowej
• Ograniczenie lub zaprzestanie prowadzenia rąk dziecka przez terapeutę
Metoda Ruchu Rozwijającego to system ćwiczeń ruchowych prowadzący do poznania własnego ciała, kształtujący związek jednostki ćwiczącej z otoczeniem fizycznym, prowadzący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem i do współdziałania w grupie oraz dzięki spontanicznemu kreatywnemu ruchowi dający możliwość swobodnej ekspresji osobowości.
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne jest wszechstronna w swoim oddziaływaniu. Za pomocą ruchu oddziałuje na sferę motoryczną, poznawczą, emocjonalną i społeczną, przez co harmonizuje rozwój psychoruchowy i niweluje istniejące deficyty rozwojowe. Metoda Sherborne może być dowolnie modyfikowana w zależności od występujących deficytów rozwojowych i wieku pacjentów.
Główne cele metody Sherborne to:
⦁ realizacja potrzeby ruchu i zabawy,
⦁ uzyskanie rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia,
⦁ poznanie własnego ciała i jego możliwości,
⦁ zwiększenie poczucia siły i własnej wartości, zaufania do siebie, pewności siebie,
⦁ uzyskanie akceptacji samego siebie,
⦁ nawiązywanie bliskiego kontaktu z innymi ludźmi,
⦁ wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa,
⦁ doznawanie przyjemności, radości, zabawy, więzi z grupą.
Zajęcia według metody Weroniki Sherborne prowadzone są w grupach, w których uczestniczy od kilku do kilkunastu dzieci oraz ich rodzice, nauczyciele, opiekunowie, natomiast elementy ruchu rozwijającego z powodzeniem mogą być wykorzystywane w pracy indywidualnej z dzieckiem oraz w pracy w domu. Plan zajęć powinien być na bieżąco modyfikowany i dostosowywany do nastroju dzieci, elementów środowiskowych i aktualnych potrzeb ćwiczących.
Ćwiczenia w metodzie ruchu rozwijającego są dostosowane do pięciu kategorii wyodrębnionych na podstawie definicji ruchu. Dwie pierwsze kategorie to ruch prowadzący do poznania schematu własnego ciała, umiejscowienia poszczególnych części ciała w przestrzeni, powalają one na stopniowe poznanie możliwości ruchowych. Trzecia kategoria to ruch prowadzący do umiejętności nawiązywania relacji z drugim człowiekiem, budujący zaufanie. Kategoria czwarta kształtuje umiejętności pracy zespołowej i działania w grupie. Ostatnia kategoria to ruch kreatywny dający możliwość swobodnej ekspresji osobowości dziecka.
Między innymi dochodzi do:
• ujawnienia i odreagowania negatywnych emocji, wyzwolenia potrzeb ekspresji, obniżenia poziomu lęku, obniżenia napięcia mięśniowego,
• poprawy komunikacji, integracja grupy,
• uwrażliwienia muzycznego, poszerzenia zainteresowań muzycznych, umuzykalnienia na poziomie podstawowym,
• stymulacji rozwoju psychoruchowego.
Podczas zajęć z wykorzystaniem programu rozwijane są takie umiejętności wykonawcze, jak:
Hamowanie – zdolność do hamowania impulsywnych reakcji, wygaszania ich oraz „segregowania” docierających informacji, dzięki czemu zachowanie człowieka staje się wybiórcze.
Utrzymywanie uwagi – zdolność koncentracji na zadaniu pomimo bodźców przeszkadzających; nierozpraszanie się.
Rozpoczynanie zadań – zdolność do rozpoczynania działań bez zwłoki, sprawnie i w określonym czasie.
Pamięć robocza – tymczasowe przechowywanie informacji w celu ich przetwarzania; zapamiętywanie wskazówek, etapów działań. Obejmuje również zdolność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w celu wykorzystania ich w bieżącej sytuacji zadaniowej.
Planowanie/ustalanie celów, priorytetów – wyznaczanie celów, planowanie kolejnych kroków; zdolność do ustalenia istotnych z punktu widzenia zadania informacji, określenia, na czym należy się skupić.
Organizacja – systemy porządkujące informacje, materiały, przestrzeń i czas (zarządzanie czasem); organizowanie i monitorowanie działań.
Elastyczność/giętkość poznawcza – umiejętność dostosowania własnych działań do określonej sytuacji, elastyczna adaptacja do wymagań środowiska; umiejętność postrzegania rzeczy z nowej perspektywy.
Umiejętność korzystania z informacji zwrotnych – zmiana zachowania i działania, wynikająca z naszej reakcji na innych i innych na nas; celem informacji zwrotnej jest dostarczenie wiedzy na temat zachowania i działania odbiorcy.
Metapoznanie – zdolność uświadamiania sobie własnych emocji, formułowania uogólnień na temat siebie i świata, rozumienia swoich procesów myślowych; umiejętność patrzenia na siebie z „perspektywy”.
Cele psychomotoryki
Podstawą psychomotoryki jest założenie, że wspieranie ruchu, percepcji i działania przyczynia się do zyskania pewności siebie i tworzy warunki uczenia się, oraz że proces uczenia przebiega podczas konfrontacji z otoczeniem. W praktyce psychomotoryka daje dziecku możliwość wyrażenia swojego ciała i przeżyć, eksperymentowania z ciałem i przedmiotami, rozwiązywania zadań w grupie i tym samym udoskonalenia kompetencji siebie samego, kompetencji rzeczowej i socjalnej.
Cele kształcenia i kompetencje psychomotoryczne
Estetyczna zdolność do percepcji, tworzenia i oceniania
Ukształtowanie pozytywnej świadomości ciała
Ukształtowanie międzyludzkich możliwości komunikacji
Dostrzeganie potrzeb, życzeń, zainteresowań i oczekiwań innych oraz odpowiednie uwzględnienie własnego zachowania
Empatia
Rozwój pewności siebie i poczucia własnej wartości
Umiejętność podejmowania ryzyka i ponoszenia odpowiedzialności
Umiejętność wyciągania wniosków
Umiejętność myślenia strategicznego
Umiejętność słownego przekazywania informacji i porozumienia
Świadomość zdrowotna i odpowiednia pielęgnacja ciała
Gotowość do pomocy, poczucie sprawiedliwości i umiejętność solidarnego działania
Rozpoznawanie zależności w otoczeniu naturalnym i społecznym
Zdolność do zawierania kompromisu i pokoju
Świadomość odpowiedzialności za przyrodę i otoczenie, szacunek do świata istot żywych, którego częścią jesteśmy
⦁ Kreatywność
⦁ Umiejętność współdecydowania
⦁ Motywacja
⦁ Zdrowie psychiczne
⦁ Zdolność do refleksji
⦁ Opanowanie
⦁ Umiejętność decydowania o sobie, oceniania i krytyki
⦁ Koncepcja siebie
⦁ Samorealizacja w kontekście społecznym
⦁ Odpowiednie zachowywanie się w stosunku do otoczenia
⦁ Doskonalenie percepcji zmysłowej, rozwijanie przeżyć ruchowych i doświadczenia ciała
⦁ Zdolność do solidarności
⦁ Kompetencja socjalna
⦁ Umiejętność pracy w grupie
⦁ Tolerancja, w szczególności jako szacunek do jednostki i postawy innych
⦁ Doskonalenie zdolności do działania i komunikacji
⦁ Doskonalenie sprawności motorycznej i sensorycznej
⦁ Doskonalenie osiągnięć szkolnych
Terapia umożliwia poznawanie świata poprzez:
⦁ dotyk (gromadzenie nowych doświadczeń, poprawę precyzyjności ruchowej, rozwijanie wrażliwości dotykowej, rozwój aktywności ruchowej),
⦁ słuch (poszerzenie zasobu doświadczeń w zakresie percepcji słuchowej, usprawnienie koncentracji na bodźcach słuchowych, zmniejszenie lęku przed dźwiękami, analizy i syntezy słuchowej, koordynacji słuchowo- ruchowej i słuchowo- wzrokowej, reagowanie na różne bodźce słuchowe),
⦁ wzrok- rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej, kierunkowości spostrzegania, pamięci wzrokowej, analizy i syntezy wzrokowej),
⦁ węch (gromadzenie doświadczeń węchowych, rozwijanie pamięci zapachowej).
już w okresie płodowym i trwa przez całe życie.
Największy rozwój integracji sensorycznej występuje podczas celowej i ukierunkowanej reakcji na bodziec sensoryczny, co jest podstawą SI i do czego dążą działania terapeuty,
który stwarza dziecku optymalne środowisko do wystąpienia takiej reakcji.
Zadaniem zajęć jest niwelowanie deficytów bądź zakłóceń płynących z poszczególnych systemów: przedsionkowego, proprioceptywnego, dotykowego, słuchowego, wzrokowego.
Terapia ma postać ruchowej zabawy.
Działania obejmują diagnozę i terapię pod kątem zaburzeń SI
W ramach rehabilitacji w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Stalowej woli jest prowadzona kompleksowa terapia logopedyczna od wczesnej interwencji przez wspomaganie rozwoju i mowy dziecka po terapię uczniów szkół życia, wychowanków grup rewalidacyjnych.
Tu w szczególności terapia dysfagii i nauka komunikacji alternatywnej . Wczesna interwencja logopedyczna jest skierowana do dzieci najmłodszych (od momentu podjęcia rehabilitacji w ORDN).
W ramach konsultacji staramy się podnosić kompetencje rodziców.
Przekazujemy wskazówki dotyczące rozwoju mowy, wspólnie przeprowadzamy wczesne ćwiczenia logopedyczne, zabawy słuchowe, zabawy słowno – dotykowe i motoryczne, z których można korzystać podczas codziennych zabaw z dzieckiem w domu. Zajęcia logopedyczne w ramach programu wczesnego wspomagania rozwoju kierowane są do dzieci w wieku przedszkolnym. Odbywają się zgodnie z grafikiem raz w tygodniu.
W ramach terapii korygujemy wady wymowy, budujemy system językowy, wprowadzamy komunikację wspomaganą (dziecko i rodzina uczy się gestów oznaczających słowa), komunikację alternatywną (wspólnie z rodzicami opracowujemy książki do porozumiewania się zawierające obrazki i zdjęcia). W terapii uczestniczą rodzice, którzy są partnerami terapeuty, kontynuują zalecenia specjalisty w domu, co zwiększa sukcesy terapii.
Powyższa terapia jest kontynuowana w ośrodku edukacyjno-wychowawczym przy Ośrodku Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych. Ponadto w Ośrodku rehabilitacji realizowane są zajęcia grupowe, mające na celu: zaangażowanie emocjonalne rodzica, budowanie naturalnej interakcji rodzic – dziecko, rozbudzenie ciekawości poznawczej dzieci.
Warsztaty są prowadzone cyklicznie i przeznaczone dla rodzin małych dzieci, zaś dla dzieci przedszkolnych prowadzone są zajęcia z logorytmiki według zasady słuch – ruch – słowo.
Terapia logopedyczna w ORDN ma na celu:
⦁ korektę wad wymowy
⦁ eliminowanie zaburzeń mowy i komunikacji
⦁ wczesną interwencję logopedyczną
⦁ terapię jąkania
⦁ terapię opóźnionego rozwoju mowy
⦁ terapię dysfagii
W tym celu wykorzystujemy:
elementy neurologopedycznych strategii według koncepcji NDT – Bobath, Ustno – Twarzowej Regulacji wg Castillo – Moralesa, Ustno Twarzowej Terapii Masgutowej, Program Językowy Makaton, elementy metody symultaniczno – sekwencyjnej Nauki Czytania, mechaniczne, fonetyczne i lingwistyczne metody korygowania zaburzeń artykulacyjnych i elementy metody werbo-tonalnej.
W procesie terapii wykorzystujemy obok tradycyjnych narzędzi pracy urządzenia oparte na nowoczesnych technologiach komputerowych : programy (Boadmaker) i komunikatory do porozumiewania alternatywnego (TIM AAC).
Każde dziecko pracuje w oparciu o indywidualny program terapeutyczny, zaś rodzice są naszymi partnerami w pracy.
Metody pracy terapii oligofrenopedagogicznej dobierane są tak, aby próbować przezwyciężać występujące ograniczenia we własnej aktywności i porozumiewaniu się. Formy pracy dostosowywane są do indywidualnych możliwości i stanów emocjonalnych wychowanka, jakie wystąpią w danym momencie.
Podstawową metodą pracy jest metoda wzmocnienia pozytywnego – zauważanie wszystkich najdrobniejszych postępów i wyraźne, jednoznaczne ich wzmacnianie.
Zajęcia prowadzone w ramach terapii oligofrenopedagogicznej mają głównie na celu:
– Korygowanie, usprawniane i kompensowanie zaburzonych funkcji.
– Rozwijanie umiejętności poznawczych, potrzebnych do należytej orientacji
w otoczeniu.
– Zdobywanie umiejętności czytania, pisania, liczenia na miarę możliwości dziecka.
– Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez prowadzenie ćwiczeń usprawniających.
– Rozwijanie zainteresowań, predyspozycji oraz naturalnej aktywności.
– Przygotowanie dziecka do w miarę samodzielnego funkcjonowania w środowisku.
– Kształcenie znajomości i umiejętności przestrzegania ogólnie przyjętych norm.
– Wdrożenie do uczestniczenia w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości.
Zajęcia prowadzone w ramach terapii pedagogicznej mają głównie na celu:
– rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, doskonalenie mowy
– doskonalenie czynności samoobsługowych
– kształcenie procesów myślowych, rozwijanie i doskonalenie zmysłów
– zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, przynależności do grupy
– rozwijanie umiejętności nawiązywania kontaktów emocjonalnych i społecznych
– poznawanie środowiska społecznego, przyrodniczego
– rozwijanie zainteresowań, ciekawości poznawczej, wyobraźni
– doskonalenie motoryki małej i dużej
– wyzwalanie ekspresji i aktywności twórczej
– wygaszanie trudnych zachowań
– poprawa samopoczucia, nastroju itp.
Cele terapii pedagogicznej:
⦁ Usprawnianie zaburzonych funkcji
⦁ Wspomaganie funkcji dobrze rozwiniętych
⦁ Usprawnianie umiejętności czytania i pisania
⦁ Dostrzeganie uzdolnień i sukcesów dzieci
⦁ Wzmacnianie w uczniach wiary we własne siły i możliwości
⦁ Usprawnianie procesów poznawczych takich jak: uwaga, pamięć, funkcje wzrokowe i słuchowe, sprawność manualna i graficzna
⦁ Wzmacnianie koncentracji uwagi
Adresaci terapii pedagogicznej:
⦁ Dzieci z trudnościami w nauce czytania i pisania
⦁ Dzieci mające trudności z ortografią
⦁ Dzieci z trudnościami w uczeniu się matematyki
⦁ Dzieci mające trudności z koncentracją uwagi
⦁ Dzieci, którym trudniej jest osiągnąć sukcesy w szkole
Efekty terapii pedagogicznej:
⦁ Usprawnienie zaburzonych procesów poznawczych
⦁ Poprawa umiejętności ortograficznych
⦁ Wzmocnienie motywacji do dalszej nauki i pokonywania trudności
⦁ Opanowanie umiejętności radzenia sobie z emocjami
⦁ Wzmocnienie poczucia własnej wartości
czyli precyzyjnych ruchów dłoni i palców, ma na celu zaangażowanie całej kończyny górnej w wykonywanie różnorodnych zadań poprawiających jej funkcjonowanie.
Wszystkie działania wykorzystywane w terapii są precyzyjnie dobrane do funkcjonalnego i intelektualnego poziomu dziecka, stwarzając możliwość dalszego rozwoju w przyjazny i interesujący sposób. Sprawia to, że czas spędzony na terapii jest nie tylko efektywną pracą ale i niezwykłą przyjemnością.
Terapia skierowana jest przede wszystkim do dzieci wykazujących:
⦁ zaburzenia napięcia w obrębie kończyny górnej (wzmożone lub obniżone napięcie)
⦁ nieprawidłową postawę ciała
⦁ problemy z wykonywaniem codziennych czynności (picie z kubka, zapinanie guzików)
⦁ problemy w zabawach manualnych (układanie małych przedmiotów,
⦁ lepienie plasteliny)
⦁ problemy grafomotoryczne (pisanie, malowanie)
⦁ zaburzenia kontroli wzrokowo-ruchowej
⦁ problem z koordynacją ruchową
Cele terapii:
⦁ poprawa sprawności ruchowej całej kończyny górnej
⦁ udoskonalenie sprawności manipulacyjnej ręki
⦁ wykonywanie kontrolowanych i precyzyjnych ruchów palców
⦁ doskonalenie umiejętności chwytu
⦁ doskonalenie pisania
⦁ praca nad koordynacją pomiędzy dłońmi
⦁ wspomaganie utrzymywania prawidłowej postawy
⦁ poprawa koncentracji
⦁ w przypadku problemów neurologicznych i ortopedycznych celem jest poprawa zakresu ruchomości w stawach oraz siły mięśniowej.
Szeroki zakres specjalizacji kończyn górnych sprawia, że to w głównej mierze od ich sprawności zależy poziom funkcjonowania każdego człowieka. Rozwój kory mózgowej i skomplikowany mechanizm nerwowy, czyni nasze ręce i dłonie czymś niezwykle wyjątkowym. Dzięki tym złożonym procesom jesteśmy w stanie zapoczątkować ruch, koordynować i kontrolować swe zachowania ruchowe oraz płynnie je zakończyć.
Praca surdopedagoga obejmuje ćwiczenia:
– oddechowe,
– artykulacyjne,
– głosowe,
– słuchowe.
Zajęcia są prowadzone z wykorzystaniem odpowiednich, odpowiadających potrzebom dziecka, pomocy dydaktycznych, a także przy zastosowaniu różnorodnych metod adekwatnych do jego możliwości.
Podstawowe metody pracy surdopedagoga:
Wychowanie słuchowe – To wzbudzanie zainteresowania światem dźwięków. Zwrócenie uwagi dziecka na wszystkie dźwięki w otoczeniu. Powinno być prowadzone od chwili stwierdzenia u dziecka ubytku słuchu. Nadrzędnym celem wczesnego wychowania słuchowego jest opanowanie systemu językowego, poprawa funkcjonowania emocjonalnego i społecznego. Wychowanie słuchowe stosowane jest u dzieci, u których uszkodzenie słuchu nastąpiło przed opanowaniem mowy. Wprowadzane ćwiczenia są progresywne, ułożone zgodnie z zasadą stopniowania trudności oraz pojawiania się nowych umiejętności percepcyjnych.
Metoda audytywno–werbalna (słuchowo-słowna) – oznacza nauczanie mowy na drodze słuchowej według zasady „słuchaj i patrz”. Konieczne jest wczesne wyposażenie dziecka w aparat słuchowy lub implant ślimakowy oraz to, by dziecko wychowywało się w otoczeniu ludzi mówiących. Metoda audytywno-werbalna zakłada otaczanie dziecka mową. Prowadzimy konwersację z dzieckiem nawet wtedy, gdy ma ono ograniczoną możliwość wypowiadania się w sposób foniczny. Rola rodziców polega na ułatwianiu komunikowania się dziecku w sytuacjach codziennych i pomoc w odkrywaniu znaczenia słów i reguł posługiwania się nimi.
Metoda werbo-tonalna – kładzie duży nacisk na rozwój percepcji słuchowej. Łączy ruch ciała i rytm muzyczny w celu rozwoju komunikacji językowej. W metodzie werbo-tonalnej wykorzystuje się aparaturę wzmacniającą dźwięki, która służy poprawie jakości odbioru dźwięku. Jest to m.in. podłoga wibracyjna, słuchawki, mikrofon, pelota wibracyjna (odbiór czuciowy). Każda samogłoska ma przyporządkowany rekwizyt, który stosowany jest do wywoływania i utrwalania danej głoski, np. samogłosce [a] przyporządkowany jest pompon.
Metoda oralna – zaleca się od najwcześniejszego dzieciństwa porozumiewanie się z dzieckiem mową ustną. Kształcenie mowy opiera się na wykorzystywaniu odczuć słuchowych, dotykowych, wzrokowych, związanych z percepcją dźwięków. Dziecko ma nie tylko słuchać swojej mowy, ale ją widzieć i czuć. Rodzice oraz surdopedagog organizują i wykorzystują sytuacje prowokujące do rozmowy.
Metoda słuchowo – wzrokowa – polega na powtarzaniu dźwięków izolowanych, surdopedagog wymawia w sposób przedłużony dźwięk, a dziecko naśladuje
Metoda słuchowa – polega na odróżnieniu dźwięków prawidłowo artykułowanych od dźwięków artykułowanych niepoprawnie
Język migany – sztucznie utworzona forma przekazu kinestetycznego wykorzystująca znaki języka migowego i gramatykę języka polskiego. Występuje w połączeniu z mową dźwiękową lub bezgłośnym wypowiadaniem słów i zdań.
Język migowy – system znaków, które mają postać gestowo-mimiczną oraz zbiory reguł rządzących związkami i konstrukcjami komunikatów. Jest to typowy język pozycyjny, w którym stosunki gramatyczne oznaczane są za pomocą wyrazów pomocniczych, szyku i cech prozodycznych.
Muzykoterapia – wykorzystywanie muzyki w celu poprawy funkcjonowania podopiecznego, wykorzystujemy muzykoterapię aktywną do której zalicza się oddziaływania angażujące „fizycznie” (jak śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, improwizacja) i muzykoterapię receptywną której podstawą jest słuchanie muzyki, relaksacja i wizualizacja. Niejednokrotnie w zajęciach wykorzystane są płyty CD z nagranymi tematycznie dźwiękami, np. odgłosy zwierząt domowych, samochody, odgłosy miasta itp. Które dzieci odsłuchują z wykorzystaniem słuchawek stereofonicznych. Ponadto podopieczni są zachęcami do samodzielnego muzykowania, z wykorzystaniem dostępnych w terapii instrumentów muzycznych, w ten sposób zapoznają się z cechami dźwięków i potrafią je rozpoznawać (tempo, natężenie, wysokość dźwięków)
Zabawy Paluszkowe – zabawy te można stosować od najwcześniejszych dni życia dziecka. Zabawy te są lubiane przez dzieci, ponieważ zaspokajają ich potrzebę kontaktu fizycznego z ukochaną osobą, co zwłaszcza w najmłodszym wieku jest bardzo istotne dla prawidłowego rozwoju naszych maluchów. Ponad to zabawy paluszkowe zapewniają wiele korzyści: poprawiają sprawność manualną dziecka, można się w nie bawić z dziećmi, które są zbyt małe, aby stosować ćwiczenia i zabawy manipulacyjne wpływają na umiejętność komunikowania, uczą podstawy dialogu, jaką jest naprzemienność budują pozytywny emocjonalny kontakt pomiędzy dzieckiem, a osobą z którą się bawi pomagają się zrelaksować i skoncentrować na konkretnej czynności, co małym dzieciom często przychodzi z trudem ułatwiają orientację w schemacie własnego ciała.
Metody pracy oparte na wizualizacji i bajkoterapii, metaforach – celem bajkoterapii jest rozbudzenie wyobraźni dziecka i obudzenie w nim ciekawości, a także skupienie uwagi na głosie terapeuty lub rodzica. Poza tym małe dzieci, które nie mają tak rozległego doświadczenia jak człowiek dorosły nie są w stanie, pojąć wszystkich dorosłych metafor, odniesień czy wizji. Dlatego każda wykorzystana bajka i opowieść opiera się na elementach znanych dzieciom, przygotowanych w odniesieniu do danej sytuacji terapeutycznej czy dydaktycznej i zawiera tyle bodźców wielozmysłowych, by umożliwić maluszkom odnalezienie się w niej.
Bajki dostosowane do potencjału rozwojowego dziecka, powinny wyzwalać jego twórczość i zapewniać poczucie bezpieczeństwa.
Metoda aktywnego słuchania muzyki wg Batii Straus – Autorka metody pragnęła przybliżyć dzieciom muzykę klasyczną, co zapoczątkowało opracowanie tej metody. Dziecko słucha utworu i wykonują proste ruchy rytmiczne siedząc albo proste ruchy taneczne wg wskazówek terapeuty lub naśladuje jego ruchy.
To wszystko, a przede wszystkim towarzysząca muzyka sprawiają, że dzieci doskonale się przy nim bawią i poznają utwór muzyczny, mają też możliwość kształtowania wyobraźni dźwiękowej.
Terapia polisensoryczna – prowadzona w Sali zajęć lub w Sali Doświadczania Świata, jej głównym jest stymulowanie percepcji płynącej ze wszystkich kanałów zmysłowych: wzrokowego, słuchowego, węchowego, dotykowego, smakowego, ruchowego. Symuluje rozumienie świata, ma działanie rozluźniające, rozwija kreatywność i poczucie sprawstwa, wpływa na poszerzanie umiejętności manualnych, jest okazją do świetnej zabawy w bezpiecznej i sprzyjającej dla dziecka atmosferze. Dzieci z uszkodzonym narządem słuchu mogą nie tylko stymulować ten zmysł, ale kompensować jego braki przez wykorzystanie pozostałych zmysłów w celu poznania i doświadczenia świata.
Gry dydaktyczne, loteryjki – w pracy surdopedagog wykorzystuje dydaktyczne gry logopedyczne, głównie z serii „Sowa gra w słowa”, memory słuchowe, loteryjki słuchowe. Te pomoce edukacyjne pomagają kształtować percepcję słuchową, w szczególności takie je funkcje jak uwaga słuchowa, pamięć słuchowa i zdolność różnicowania dźwięków niewerbalnych.
Zabawa – w pracy surdopedagogicznej nie można zapomnieć o roli zabawy, która jest najprzyjemniejszą dla dzieci metodą terapii i pozwala im na utrwalenie nabytych umiejętności, rozwijanie ich. Ta metoda buduje poczucie bezpieczeństwa dziecka w trakcie zajęć, a także pozwala zauważyć zainteresowania dziecka i je rozwijać. Często wykorzystywane są zabawy tematyczne, niejednokrotnie moderowane przez surdopedagoga, polegająca na odgrywaniu fabularyzowanych scenek, historii. Metoda ta łączy zabawę z edukacją, pozwala nauczyć się zachowań akceptowanych społecznie i przećwiczyć pewne sytuacje w przyjaznym i bezpiecznym dla dziecka środowisku.
Niedyrektywna terapia zabawowa – to podążanie za dzieckiem, jego potrzebami i zainteresowaniami, niedyrektywność stawia na relację, samodzielność w myśleniu i podejmowaniu decyzji. Ten rodzaj terapii polega na wykonywaniu wspólnych (dziecko i surdopedagog) aktywności w spontaniczny sposób. Kluczem do zabawy niedyrektywnej jest akceptacja dziecka, podążanie za jego motywacją i inicjatywą oraz powstrzymywanie się od oceniania i wydawania poleceń. W trakcie zajęć prowadzonych tą metodą buduję się relacje z podopiecznym pełną zaangażowania, uważności i szacunku.
Trening nauki higieny w ramach którego uczestnicy uczą się dbania o higienę osobistą całego ciała, korzystania z przyborów toaletowych oraz różnych kosmetyków, uczą się nawyków higienicznych, zwłaszcza mycia rąk, używania chusteczek do nosa, higieny jamy ustnej, pielęgnacji paznokci, golenia się, pielęgnacji włosów, przestrzegania zasad nie korzystania z przedmiotów osobistego użytku należących do innych osób.
Trening dbałości o wygląd zewnętrzny, podczas którego uczestnicy zdobywają umiejętność dobierania stosownej odzieży do okoliczności, pory dnia i roku, samodzielnego prania, obsługi sprzętu AGD, prasowania, składania ubrań, rozwieszania wypranej bielizny, kontroli swojego wyglądu przed lustrem, dbałości o schludny wygląd, regularnego czyszczenia obuwia i dbania o własną odzież, nawyk regularnej zmiany bielizny osobistej.
Stymulowanie rozwoju zmysłu dotyku odbywa się m.in. poprzez:
⦁ dostarczanie dziecku zróżnicowanych zabawek pod względem kształtu, faktury, wielkości,
⦁ rozpoznawanie i porównywanie faktur, grubości, ciężkości, gładkości i szorstkości i innych cech dotykowych,
⦁ zabawa z wykorzystaniem materiałów sypkich, nieustrukturowanych, poznawanie różnych konsystencji (ziarna, masy, kasztany, żołędzie, piasek, masa solna, itd.),
⦁ ćwiczenia poznawania małych przedmiotów w małej przestrzeni- usprawnianie chwytu,
⦁ wykorzystanie zabawek rozwijających sprawność dotykową, służące usprawnianiu manualnemu i zachęcające do eksploracji oraz do oburęcznej koordynacji (dobieranki i skrzynki dotykowe, kostki manipulacyjne z różnego rodzaju zapięciami, układanki polegające na wkładaniu drobnych elementów do otworów oraz składanie z kilku części kształtów figur lub przedmiotów, przewlekani, nawlekanie korali, śruby i nakrętki o zróżnicowanej wielkości.
Terapia ta oparta jest na wielozmysłowym poznawaniu świata przez działanie,
odkrywanie, doświadczanie i przeżywanie. Przy pomocy bogatego materiału, który pobudza
rozwój dziecka, odpowiada na jego gotowość do nauki, kształtuje cechy charakteru, wdraża
do utrzymywania porządku, daje swobodę wyboru, uczy korzystania z przedmiotów codziennego użytku, kształtuje funkcje poznawcze, w szczególności: uwagę, koncentrację, precyzję ruchów, koordynację wzrokowo-ruchową. Rozwija zmysły i potencjał intelektualny.
Zgodnie z głównym założeniem metody „Pomóż mi zrobić to samemu” staramy się tak przygotować materiał, aby był atrakcyjny dla dzieci, a nade wszystko, by mogły wykonać ćwiczenia samodzielnie. Znajduje się on w zasięgu wzroku dziecka, na otwartych regałach, zawsze na swoim miejscu, przygotowany do pracy i ułożony według określonych działów.
Materiał Montessori jest stale wzbogacany o nowe zestawy do pracy.
Jest atrakcyjny i zachęcający dla dziecka – ma „zaproszeniowy” charakter.
Elementy Metody M.Montessori.
Podstawową formą metody jest zabawa i indywidualne zdobywanie doświadczeń przez dziecko. Pozwala na zorganizowanie przejścia od zabaw dziecięcych do elementów pracy. Opiera się na tym, co interesuje dziecko, pobudza jego ciekawość, sprawia mu satysfakcję, a tym samym prowadzi do sukcesu. Praca metodą Montessori pomaga w pełni wykorzystać potencjał rozwojowy dzieci zarówno harmonijnie rozwijających się, jak i potrzebujących dodatkowego wsparcia rozwoju.
Cele pracy:
⦁ wspieranie indywidualnego rozwoju dziecka,
⦁ porządkowanie bodźców, doznań i doświadczeń,
⦁ kształcenie percepcji (wielozmysłowe doświadczanie),
⦁ rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i przestrzennej,
⦁ ćwiczenie motoryki małej i dużej (precyzja ruchów),
⦁ kształtowanie pojęć kluczowych do opisywania otaczającego świata,
W czasie zajęć dostarcza się dziecku wielu różnych bodźców wzrokowych.
Ponadto na zajęciach tyflopedagogicznych dąży się do rozwoju koordynacji wzrokowo – ruchowej, usprawniania pamięci wzrokowej, osiągania wyższych sprawności wzrokowych.
Zajęcia obejmują także podstawy rozwijania orientacji przestrzennej oraz orientacji w schemacie własnego ciała, szczególnie ważne u dzieci całkowicie niewidomych. Dąży się również do usprawniania funkcji pozostałych zmysłów: słuchu, dotyku, węchu, smaku.
Zajęcia prowadzone są zgodnie indywidualnymi możliwościami i potrzebami dzieci.